De Herontdekking Van De Wereld

Op 3 december 2016, over deze onderwerpen: TV-columns door Carl Huybrechts
De Herontdekking Van De Wereld met Johan Braeckman

Mag het deze keer iets diepzinniger zijn? In het begin van de jaren 2000 zond de VPRO de serie Van De Schoonheid En De Troost uit waarin de Nederlandse televisiemaker Wim Kayzer aan 26 internationaal gerenommeerde wetenschappers, denkers, schrijvers en kunstenaars de simpele vraag voorlegde : “vertel me dat dit leven de moeite waard is”. Met een goed glas wijn, gezeten bij het knapperende hardvuur (dat toen nog niet teveel fijn stof uitstootte) genoten mijn geliefde en ik toen week na week op zondagavond van de wijsheid en poëzie waaraan al die grote geesten ons deelachtig maakten (er is ook een schitterend boek van gemaakt, en een dvd-box, mocht het u interesseren). De Openbare verwendt ons nu op Canvas met een programma dat enigszins dezelfde richting uitgaat , De Herontdekking Van De Wereld. Zes Vlaamse wetenschappers gaan daarin op zoek naar hun idool, naar de uitblinkers in hun vakgebied.

We keken naar de aflevering met filosoof Johan Braeckman. De professor maakt de laatste tijd furore op tv en wordt voor allerlei praat- en actualiteitsprogramma’s gevraagd. Dat is fijn, zo hoor je daar af en toe ook eens een verstandige man wat zeggen.

Johan Braeckman is gefascineerd door het werk van de Amerikaan Stanley Milgram, autoriteit op het vlak van de sociale pschychologie. Milgram werd wereldberoemd in 1961 met zijn gehoorzaamheidsexperiment. U hebt er wellicht ooit wel iets van gehoord of gelezen. Aan proefpersonen werd gevraagd om aan een totaal onschuldig slachtoffer stroomstoten toe te dienen, dit op eenvoudig bevel van een begeleidende wetenschapper. De resultaten waren sprekend en angstaanjagend en legden de donkere kant van de menselijke ziel bloot. In het kader van een onderzoek dat zogezegd de invloed van bestraffing op het leerproces onderzocht, werd aan vrijwilligers de opdracht gegeven om aan een medemens die zich in een andere kamer bevond via intercom simpele vragen te stellen om diens geheugen te testen. Bij elk fout antwoord moest de proefpersoon de andere een stroomstoot toedienen, de eerste slechts 15 Volt, maar per fout antwoord steeg de stroomsterkte tot uiteindelijk een zo goed als dodelijke 450 Volt. Het slachtoffer, een acteur die in werkelijkheid geen electrische ladingen kreeg te verduren, schreeuwde bij de toenemende voltage zijn pijn uit. Die acteur was geselecteerd op zijn goedaardige zelfs sullige uitstraling en werd voor het experiment telkens voorgesteld aan elke proefpersoon. De begeleider, in een grijze stofjas, vroeg hem dan ook iedere of hij fysiek in orde was, waarop het slachtoffer antwoordde dat hij sinds kort last had van hartproblemen. Vooraf vermoedde Milgram dat zowat 1 procent van de proefpersonen in staat moest worden geacht om door te gaan tot het einde, dat was ook de mening van vele professoren bij wie hij een enquete organiseerde.

“Eén procent” legde Braeckman lakoniek uit “dat is ook ongeveer het percentage psychopaten en sadisten tussen ons”. Bleek dat 65 % van de vrijwilligers in staat én bereid was om, al kermde het slachtoffer door de luidsprekers om ermee op te houden, al schreeuwde die het uit van de pijn, toch door te gaan omdat de stofjas het hem opdroeg.

Soms kwam er geen antwoord meer en vroeg het proefkonijn of de begeleiders niet eens wilden gaan kijken of alles oké was in de andere kamer. “Nee mijnheer, het onderzoek noopt ons door te gaan” en hup daar kwam de volgende nog zwaardere stoot eraan.

Stanley Milgram, een New Yorker met Joodse roots, vond hierin een gedeeltelijke verklaring voor het gedrag van miljoenen Duitsers in de tweede wereldoorlog van wie de overgrote meerderheid wellicht beleefde en fatsoenlijke mensen waren. Adolf Eichman, het logistieke brein achter de holcaust, werd in hetzelfde jaar 1961 veroordeeld tot de strop. Zijn ultieme verdediging was : “Ik voerde alleen maar bevelen uit”.

Mag ik u De Herontdekking Van De Wereld hartelijk aanbevelen?

Hoe waardevol vond je dit artikel?

Geef hier je persoonlijke score in
De gemiddelde score is